ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀ 2025
ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀ
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ‘ਧਨੋਆ’ ਵਿੱਚ ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਦਾ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਏਕੜ ਬੰਝਰ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ, ਜਿਹਦੇ ਵਿਚੋਂ ਅੱਧੀ ਤਾਂ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਪਈ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧੀ ਕੱਚੀ ਮਿੱਟੀ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਵਧੀਕ ਉਮਰ ਵਾਲੀ ਮਾਂ, ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਗੁਰਮੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਸੀ। ਘਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ—ਕਦੇ ਰੋਟੀ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਸੋਚਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।
ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਹਨਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਜਿਵੇਂ ਕਦੇ ਦੋਸਤੀ ਕੀਤੀ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਪੜਾਈ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਚੰਗਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ, ਪਰ ਘਰ ਦੀ ਮੰਦ ਹਾਲਤ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਛੇਵੀਂ ਕਲਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਲਈ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੋਚ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਉਹ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨਹੀਂ ਭੁਗਤਣ ਦੇਵੇਗਾ ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਸਨੇ ਭੁਗਤੀਆਂ।
ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਲਈ ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਬਿਨਾਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਅੱਛੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਖੇਤੀ ਕਾਹਦੀ! ਦੋ-ਤੀਨ ਸਾਲ ਲੱਗਾਤਾਰ ਘਾਟਾ ਹੀ ਆਇਆ। ਕਦੇ ਫਸਲ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਦੀ ਸੀ, ਕਦੇ ਮੀਂਹ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਸੀ, ਕਦੇ ਬੀਜ ਮਹਿੰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਕਦੇ ਖਾਦ। ਕਰਜ਼ਾ ਚੜ੍ਹਦਾ ਗਿਆ। ਗਾਉਂ ਵਾਲੇ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਨੇ ਮਾਰ ਦੇਂਦੇ—“ਰੱਟੇ, ਇਹ ਖੇਤੀ ਤੇਰੇ ਵੱਸ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਛੱਡ ਦੇ ਭਰਾ, ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਕਮਾਈ ਕਰ!”
ਪਰ ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਜ਼ਿੱਦੀ ਇਨਸਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕਹਿੰਦਾ, “ਜੋ ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮੈਂ ਕਿਵੇਂ ਦੂਰ ਚਲਾ ਜਾਵਾਂ? ਮਿਹਨਤ ਕਰਾਂਗਾ ਤਾਂ ਰੱਬ ਮੇਰੇ ਹੱਕ ਦੀ ਰੋਟੀ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਵੇਗਾ।”
ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਦੇ ਮਾਹਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਟੀਮ ਆਈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਆਰਗੈਨਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਬੰਝਰ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵੀ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਹੱਸ ਕੇ ਟਾਲ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਉਮੀਦ ਜਗ ਗਈ।
ਉਸਨੇ ਮਾਹਰਾਂ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵਰਮਿਕੰਪੋਸਟ, ਫਸਲੀ ਚੱਕਰ, ਪਾਣੀ ਸੰਰੱਖਣ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਇਆ। ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਿਰਣਾ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਦੋ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਆਰਗੈਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤੰਦਰੁਸਤ ਕਰੇਗਾ, ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਵਿਚ ਸਾਲ ਲੱਗ ਜਾਣ।
ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਤੋਂ ਉਹ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਸਵੇਰ ਰੋਜ਼ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਤੱਕ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਜੁੱਟੇ ਰਹਿਣਾ—ਇਹ ਉਸਦੀ ਰੁਟੀਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਂਦੇ, “ਰੱਟਾ ਪਾਗਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਜੀ! ਬੰਝਰ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸੋਨਾ ਬਣਾਉਣ ਚੱਲਿਆ ਹੈ।”
ਪਰ ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਕਹਿੰਦੀ, “ਪੁੱਤ, ਰਾਤ-ਦਿਨ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦਾ ਫਿਰਦਾ, ਪਰ ਕੁਝ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਤੂੰ ਵੀ ਹੋਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰ ਲੈ।”
ਰੱਟਾ ਹੌਲੇ ਨਾਲ ਮੁਸਕਰਾਂਦਾ ਤੇ ਕਹਿੰਦਾ, “ਮਾਂ, ਯਕੀਨ ਕਰੋ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਧਰਤੀ ਸਾਡੇ ਨਸੀਬ ਬਦਲੇਗੀ।”
ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਫਲ ਧੀਰੇ-ਧੀਰੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗਾ। ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਨਰਮ ਹੋਣ ਲੱਗੀ, ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਭੁਰਕੀ ਆ ਗਈ। ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵਧ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਫਸਲ ਬੀਜੀ ਗਈ ਤਾਂ ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਡਰ ਵੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਮੀਦ ਵੀ। ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਵੀ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮ ਮੋਕਲੇ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਦਿਨ ਬੀਤਦੇ ਗਏ, ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹਰੇ-ਹਰੇ ਪੌਦੇ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗੇ। ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ ਪਹਿਲਾਂ ਬੰਝਰ ਸੀ, ਹੁਣ ਉਹ ਮੋਟੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਭਰੀ ਪਈ ਸੀ। ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਫਸਲ ਤਿਆਰ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਏ। ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫਸਲ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਫਸਲ ਨਿਕਲੀ। ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ।
ਉਹ ਰਾਤ ਉਸਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਾਲ-ਰੋਟੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਚੂਲਾ ਸੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਂਸੂ ਸੀ—ਗਮ ਦੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਾਣ ਦੇ। ਗੁਰਮੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਵੀ ਕਦੇ ਰੱਟਾ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਸੀ।
ਪਰ ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਥੇ ਰੁਕਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਬਚਾਏ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤੀ ਸੈਂਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਆ। ਉਹ ਹਰ ਨਵੀ ਤਕਨੀਕ ਸਿੱਖਦਾ, ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਦੇਖਦਾ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਸਦੀ ਦੋ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਸ਼ਹਦ ਵਾਂਗ ਮਿੱਠੇ ਫਲ ਦੇਣ ਲੱਗੀ।
ਕਈ ਸਾਲ ਬੀਤ ਗਏ। ਹੁਣ ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਸਿਰਫ਼ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ—ਉਹ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਤ ਕਿਸਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੋਕ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਸਲਾਹ ਲੈਣ ਆਉਂਦੇ। ਉਸਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸੈਂਟਰ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਰਗੈਨਿਕ ਖੇਤੀ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਸੀ।
ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ,
“ਮੈਂ ਗਰੀਬ ਸੀ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਮਿਹਨਤ ਗਰੀਬ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੌਸਲਾ, ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਕਦੇ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀ।”
ਰੱਟਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਉਸ ਸਭਨਾਂ ਲਈ ਸਬਕ ਸੀ ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ ਦੇਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ ਦੇਂਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
Comments
Post a Comment